سهام عدالت؛ موفقیت یا چالش اقتصادی؟

سهام عدالت؛ طرحی برای گسترش عدالت اقتصادی

سهام عدالت نوعی یارانه محسوب می‌شود که دولت نهم برای حمایت از اقشار کم‌درآمد آن را اجرا کرد. در این طرح، بخشی از سهام شرکت‌های دولتی از طریق تعاونی‌های استانی به مردم واگذار شد. هدف اصلی این برنامه، افزایش سهم بخش تعاون در اقتصاد ایران بود.

تصویب و اجرای طرح سهام عدالت

آیین‌نامه اجرایی این طرح، ابتدا در ۲۳ آبان ۱۳۸۴ تصویب شد و پس از اصلاح، در ۹ بهمن همان سال مجدداً به تصویب هیئت وزیران رسید. هم‌زمان، اساسنامه شرکت کارگزاری سهام عدالت نیز تأیید شد. نخستین مرحله از توزیع سهام، پیش از سال ۱۳۸۵ در چهار استان آغاز شد و به برخی از اقشار کم‌درآمد از جمله مددجویان کمیته امداد، سازمان بهزیستی و رزمندگان بیکار اختصاص یافت. مشمولان این طرح برگه‌هایی تحت عنوان «سهام عدالت» دریافت کردند.

ارزش و نحوه پرداخت هزینه سهام

در ابتدای اجرای طرح، ارزش هر برگه سهام عدالت ۵۰۰ هزار تومان تعیین شده بود که بعداً به یک میلیون تومان افزایش یافت. برای اقشار کم‌درآمد، ۵۰ درصد از ارزش سهام به‌عنوان تخفیف در نظر گرفته شد و نیمی دیگر قرار بود طی ۱۰ سال از محل سود سهام پرداخت شود.

سبد سهام و نحوه تقسیم سود

سهام عدالت شامل ترکیبی از ۴۳ شرکت بورسی و فرابورسی است. این سهام متعلق به یک شرکت خاص نیست، بلکه بین این شرکت‌های دولتی توزیع شده است. سود و زیان این شرکت‌ها به‌طور مساوی بین سهامداران تقسیم می‌شود.

آزادسازی و تأخیر در اجرای آن

طبق قانون، دولت باید از ابتدای سال ۱۳۹۵ فرآیند آزادسازی سهام عدالت را آغاز می‌کرد، اما این روند با تأخیر مواجه شد. در مرداد ۱۳۹۵، سید جعفر سبحانی، مشاور رئیس سازمان خصوصی‌سازی، اعلام کرد که سود پرداخت‌شده در دولت گذشته غیرقانونی بوده و هیچ مبلغی تحت این عنوان پرداخت نخواهد شد. او تأکید کرد که تا پایان سال ۱۳۹۵ وضعیت آزادسازی مشخص خواهد شد.

در آذر ۱۳۹۵، سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد که پس از ۱۰ سال، تکلیف این طرح مشخص می‌شود و از پایان سال آینده، سود سهام عدالت به دارندگان آن پرداخت خواهد شد. با این حال، همچنان برخی ابهامات درباره شناسایی مشمولان، ترکیب سبد سهام و نحوه آزادسازی وجود داشت که دولت با تهیه لایحه‌ای، این مسائل را به مجلس ارائه کرد.

میزان سود دریافتی از شرکت‌ها

در دی‌ماه ۱۳۹۵، سازمان بورس و اوراق بهادار اعلام کرد که سود سهام عدالت از ۴۳ شرکت حاضر در این سبد، ۱۹۹ هزار و ۱۵ میلیارد ریال بوده است. همچنین، سود مصوب مجامع عمومی این شرکت‌ها در همان مدت، ۳۰۹ هزار و ۵۷۴ میلیارد ریال اعلام شد. علاوه بر این، میزان مشارکت در افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه‌پذیر ۵۱ هزار و ۷۷۰ میلیارد ریال و مانده طلب سود از شرکت‌ها ۵۸ هزار و ۷۸۸ میلیارد ریال گزارش شد.

پرداخت سود به مشمولان

سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد که مشمولان سهام عدالت می‌توانند در پایان سال ۱۳۹۶، سود سال ۱۳۹۵ خود را دریافت کنند.

ثبت‌نام و شرایط جدید

در زمان ثبت‌نام اولیه، سرپرستان خانوار برای هر یک از اعضای خانواده، مبلغ ۸۳ هزار و ۵۰۰ تومان پرداخت کردند. طبق اعلام وب‌سایت رسمی سهام عدالت، در حال حاضر امکان ثبت‌نام جدید برای جاماندگان وجود ندارد. در صورت فراهم شدن شرایط ثبت‌نام، اطلاع‌رسانی از طریق سایت رسمی انجام خواهد شد.